پرورش متراکم ماهیان گرمابی، به عنوان یک فعالیت مهم در صنعت آبزیپروری، برای تأمین مواد غذایی و ایجاد اشتغال پایدار در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. در این روش پرورش، ماهیان گرمابی در سیستمهای متراکم و در فضای محدودی به صورت گروهی پرورش مییابند. در این مطلب بیشتر با سیستم های پرورشی آشنا خواهیم شد.
شیوه ها و روشهاي مختلف پرورش ماهیان گرمابی :
بطور کلی ماهیان گرمابی در حال حاضر در کـشورمان در مزارع ومنابع مختلف به شرح ذیل پرورش داده می شوند :
- مزارع منفرد
- مزارع مجتمع
- مزارع خرد دومنظوره کشاورزي
- آببندان هاي بازسازي شده
- شالیزار(کشت توام برنج وماهی)
- منابع آبهاي طبیعی و نیمه طبیعی
انواع سیستم های پرورشی ماهی گرمابی
بر اساس سن ماهی
پرورش مرحله لاوری تا بچه ماهي نورس:
پرورش و نگهداري بچه ماهی ها در اين مرحله بين 3 تا 4 هفته 20 تا 30 روز به طول مي انجامد لاورها رشد كرده به وزن نیم تا يك گرم مي رسند كه به آنها بچه ماهي نورس مي گويند.
مرحله انگشت قدي تا ماهي پرواري :
حدود 3 تا 4 ماه به طول مي كشد تا ماهي هاي انگشت قد به پرواري تبديل شوند در انتهاي اين دوره ماهي ها به وزن 30 تا 50 گرم رسيد و زمستان گذراني مي كنند.
پرورش ماهيان پرواري :
اين شيوه از انتهاي مرحله انگشت قدي تا زمان صيد ادامه دارد و معمولا بين 7تا5 ماه طول مي كشد بعضي از پرورش دهندگان آبزی را براي بيش از يك دوره نگهداري مي كنند به طور مثال براي 2 سال.
براساس تعداد گونه:
که شامل کشت تک گونه ای، دو گونه ای و چند گونه ای است.
معمولا کشت چند گونه ای در استخر پرورش ماهيان گرمابي پرواري استفاده مي شود . به اين ترتيب كه كپور نقره اي با بيشترين درصد 50 تا 60 درصد و كپور سرگنده با كمترين ميزان 10 تا 5 درصدو كپور علفخوار (آمور) به ميزان 25 تا 20و كپور معمولي بين 15 تا 20 درصد در استخر رها سازي مي كنند.
براساس تراکم
به سه روش متراکم، نیمه متراکم و فوق متراکم تقسیم می شوند.
پرورش متراکم چیست؟
در اين روش 50 تا 60 درصد غذا به صورت طبيعي و مابقي به صورت دستي به استخر وارد مي شود دادن غذاي دستي در اين روش ضروري مي باشد . ميزان رها سازي ماهي بين 4000 تا 5500 قطعه خواهد بود كه نيازمند مديريت دقيقتري نسبت به روشهاي فوق خواهد داشت . ميزان برداشت 5 تا 8 تن در هكتار خواهد بود.
در پرورش متراکم ماهیان گرمابی، ماهی ها در یک سیستم بسته و کنترل شده پرورش داده می شوند. این سیستم شامل یک مخزن پرورش، یک سیستم فیلتراسیون، یک سیستم اکسیژن رسانی، و یک سیستم کنترل است.
مخزن پرورش جایی است که ماهی ها رشد می کنند. این مخزن معمولاً از موادی مانند پلاستیک یا بتن ساخته می شود و دارای یک سیستم گردش آب است.
سیستم فیلتراسیون آب را از مواد زائد مانند فضولات ماهی و مواد غذایی فیلتر می کند. این سیستم معمولاً از فیلترهای مکانیکی، فیلترهای بیولوژیکی، و فیلترهای شیمیایی تشکیل شده است.
سیستم اکسیژن رسانی آب را با اکسیژن غنی می کند. این سیستم معمولاً از پمپ های هوا یا سیستم های تزریق اکسیژن استفاده می کند.
سیستم کنترل پارامترهای آب مانند دما، pH، و کیفیت آب را کنترل می کند. این سیستم معمولاً از سنسورها و کنترل کننده های الکترونیکی استفاده می کند.
مزایای پرورش متراکم ماهی گرمابی :
بهره وری بالاتر:
در پرورش متراکم ، ماهی ها در فضای کمتری نسبت به پرورش سنتی پرورش داده می شوند. این امر منجر به بهره وری بالاتر می شود.
استفاده کمتر از آب و غذا:
در پرورش متراکم ماهیان گرمابی، از آب و غذای کمتری نسبت به پرورش سنتی استفاده می شود. این امر به دلیل کاهش تلفات آب و غذا در سیستم های بسته است.
کاهش آلودگی محیط زیست:
در این نوع سیستم، آلودگی محیط زیست کاهش می یابد. این امر به دلیل کاهش تلفات مواد زائد به محیط زیست است.
چالش های پرورش متراکم ماهیهای گرمابی
هزینه اولیه بالا، نیاز به دانش و مهارت بالا، نیاز به مدیریت دقیق
جوانب مرتبط با پرورش متراکم:
انتخاب گونههای مناسب:
برای پرورش متراکم ماهیان گرمابی، انتخاب گونههایی با توجه به شرایط محیطی، بازار و نیازهای صنعتی بسیار مهم است. برای تهیه بچه ماهی گرم آبی با توجه به نوع گونه عواملی از جمله وضعیت بهداشتی و سرعت رشد از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد، برخی از ماهیان گرمابی معمول در این روش پرورش شامل کپور، تیلاپیا و سفید هستند.
محیط پرورش:
در سیستمهای متراکم، ماهیان در استخرها یا تانکهایی با حجم کمتر نسبت به سیستمهای سنتی پرورش مییابند. این سیستمها معمولاً شامل سیستمهای حفظ آب مانند استخرهای بتنی، تانکهای پلاستیکی یا حوضچههای پرورشی هستند. در این سیستمها، کنترل شرایط آب از جمله دما، اکسیژن، pH و آمونیاک بسیار مهم است.
تغذیه:
تغذیه متعادل و مناسب ماهیان گرمابی در سیستمهای متراکم بسیار حائز اهمیت است. اکثراً از جیرههای غذایی تجاری برای تأمین نیازهای غذایی ماهیان استفاده میشود. اما باید توجه داشت که تغذیه بهینه باید با توجه به نیازهای هر گونه ماهی و فاکتورهای محیطی تنظیم شود. غذای نامناسب علاوه بر افزایش ضریب تبدیل منجر به کاهش رشد و افزایش هزینه شده و بر کمیت و کیفیت گوشت تاثیر بسزایی دارد
مدیریت بهداشتی:
بهداشت و مدیریت بیماریها در سیستمهای متراکم بسیار حائز اهمیت است. ماهیان در این سیستمها به علت تماس نزدیک با یکدیگر، قابلیت انتقال بیماریها را دارند. بنابراین، باید از طرقی مانند استفاده از آب شستشوی معقول، کنترل کیفیت آب، استفاده از واکسنها و رعایت فاصله زمانی بین ورود دستگاهها و اعمال دیگر اقدامات بهداشتی، از بروز بیماریها و انتشار آنها جلوگیری کرد.
مدیریت آب:
در سیستمهای متراکم، مدیریت آب بسیار مهم است. باید میزان آب مورد نیاز ماهیان به صورت دقیق تعیین شود و سیستمهایی برای تأمین آب تازه و جریان آب مناسب در نظر گرفته شود. همچنین، کنترل کیفیت آب شامل پارامترهایی مانند درجه حرارت، pH، اکسیژن محلول، نیترات و آمونیاک نیز بسیار حائز اهمیت است. در تولید و پرورش ماهی تیالپیا و کپور معمولی محدوده دمای مطلوب آب برای رشد ماهی از 23 تا 27 درجه می باشد.
مدیریت استرس:
در سیستمهای متراکم، ماهیان ممکن است با استرسهای بیشتری مواجه شوند نسبت به سیستمهای سنتی. بنابراین، برنامههای مدیریت استرس، مانند استفاده از تکنیکهای آرامشبخش، حفظ شرایط محیطی ثابت و کاهش تغییرات ناگهانی محیطی میتواند بهبود عملکرد و سلامت ماهیان را تضمین کند.
لازم به ذکر است که پرورش متراکم ماهیان گرمابی با مزایا و چالشهای مربوطه همراه است. برای موفقیت در این روش پرورش، نیاز به دانش و مهارتهای فنی، مدیریتی و بهداشتی قوی و همچنین رعایت استانداردهای صنعتی و محیطی است.
آینده پرورش متراکم ماهیان گرمابی
این روش یک روش نوظهور است که در حال گسترش است.با پیشرفت فناوری، سیستم های پرورش متراکم بهینه تر خواهند شد. این امر منجر به کاهش هزینه اولیه، افزایش بهره وری، و کاهش چالش های این روش خواهد شد.
با افزایش آگاهی مردم از اهمیت حفاظت از محیط زیست، پرورش متراکم ماهی گرمابی به عنوان یک روش پایدار برای پرورش آبزیان مورد توجه بیشتری قرار خواهد گرفت.
در مجموع، پرورش متراکم یک روش امیدوارکننده برای تولید پایدار ماهی است. این روش مزایای زیادی نسبت به پرورش سنتی ماهی دارد و در آینده نقش مهمی در تامین نیازهای غذایی بشر ایفا خواهد کرد.
