ارزش غذایی آبزیان بر هیچ کسی پوشیده نیست و ماهی به عنوان یکی از سالم‌ترین غذاهای روی کره زمین شناخته شده است. گوشت آبزیان سرشار از مواد مغذی مهم مانند پروتئین، ویتامین D و همچنین منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا 3 است که برای بدن و مغز شما بسیار اهمیت دارد. پس تامین نیازهای غذایی ماهی نیز برای پرورش‌دهندگان اهمیت بسیار پیدا کرده است.
ماهی یک منبع غذایی نادیده گرفته شده برای بسیاری از مردم است. ده‌ها نوع ماهی وجود دارد که طعم‌ها و سبک‌های طبخ متنوعی دارند که مطابق با هر سلیقه‌ای است، خوردن ماهی جایگزین بسیار خوبی برای گوشت قرمز است که به طور بالقوه طیف وسیعی از فواید سلامتی را ارائه می‌دهد، از سلامت قلب گرفته تا بهبود علائم افسردگی.
در این مقاله مطالبی درباره مزیت سلامتی خوردن ماهی و ارزش غذایی آن آورده شده است.
تغذیه با ماهی
اگر در تلاش برای کاهش وزن یا بهبود رژیم غذایی خود هستید پس از ارزش غذایی آبزیان غافل نشوید! چون در این صورت احتمالاً باید ماهی بیشتری بخورید! خوردن حداقل دو وعده ماهی در هفته توسط انجمن قلب آمریکا توصیه می‌گردد. اما کالری هر ماهی به طور قابل توجهی متفاوت است و برخی که کالری بیشتری دارند، چربی سالمی‌تری را نیز تامین می‌کنند.
بنابراین نوع ماهی که انتخاب می کنید تفاوت زیادی در ارزش تغذیه‌ای و بهبود آن ایجاد می کند. مثلا برخی از انواع ماهی وجود دارد که باید از آن اجتناب کنید و انواع دیگری از ماهی‌ها برای تامین نیاز بدنتان بهتر است. ما همچنین قبل‌تر در مقاله‌ای نیز در مورد یک گونه جدید آبزی و ارزش تغذیه‌ای آن سخن گفته‌ایم.
ارزش غذایی گونه‌های متنوع آبزی با هم متفاوتند؟
بله درست حدس زدید(:تحقیقات نشان می‌دهد که بهترین ماهی برای کاهش وزن و بهبود سلامت، ماهی چرب است. اما نه هر گونه از ماهی چرب. انواع خاصی از آبزیان وجود دارند که حاوی اسید چرب ضروری به نام امگا 3 هستند. این چربی غیر اشباع فواید زیادی برای سلامتی بدن شما فراهم می‌کند.
به گفته مؤسسه ملی بهداشت ، مطالعات نشان می‌دهد افرادی که حداقل یک بار در هفته غذاهای دریایی می‌خورند کمتر در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی هستند. محققان همچنین معتقداند که اسیدهای چرب امگا 3 موجود در ماهی ممکن است به کاهش علائم آرتریت روماتوئید کمک کند. و همچنین برای بهبود سلامت مغز و چشم مفید است.
بنابراین اگر قصد دارید یک غذای با ارزش تغذیه‌ای بالا درست کنید، چرا آبزیان را انتخاب نکنید؟! که سلامت شما را نیز افزایش دهد؟ خوردن ماهی با چربی بیشتر باعث می‌شود که شما کالری بیشتری در یک وعده غذایی مصرف کنید، اما اگر ماهی را در حد اعتدال مصرف کنید در دراز مدت از ارزش غذایی آن سود خواهید برد.
ارزش تغذیه‌ای آبزیان در عملکرد سلامت بدن
ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب موجود در ماهی می‌توانند مزایای سلامتی قابل توجهی داشته باشند. ویتامین B12 موجود در ماهی برای رشد گلبول‌های قرمز سالم، تولید مثل DNA و عملکرد عصبی بسیار مهم است. مصرف کافی ویتامین B12 با کاهش خطر زوال عقل و بیماری قلبی مرتبط است. کمبود ویتامین B12 همچنین با مشکلاتی مانند خستگی مزمن و کم خونی ربط دارد.
ماهی سرشار از نوعی چربی است که به اسیدهای چرب امگا معروف است. این چربی‌ها برای حفظ سلامت مغز مهم هستند. داشتن سطح پایین اسیدهای چرب امگا 3 در خون با تسریع پیری مغز، از جمله علائمی مانند از دست دادن حافظه و اختلال شناختی مرتبط است. در واقع، این سطوح پایین اسیدهای چرب امگا با کوچک شدن مغز در طول پیری مرتبط است.
مواد مغذی در ماهی
ماهی منبع عالی پروتئین است که برای حفظ سلامت ماهیچه‌ها، اندام‌ها و رگ‌های خونی حیاتی است. پروتئین به حمایت از تقسیم سلولی، رشد مو و حتی سیگنال دهی هورمونی کمک می‌کند. ماهی همچنین سرشار از ید است که یک ماده معدنی حیاتی است که بدن به تنهایی قادر به تولید آن نیست. ید برای عملکرد تیروئید شما مهم است، که مواردی مانند اشتها و سیستم ایمنی‌یتان را کنترل می‌کند.
ماهی به طور کلی منبع خوبی از مواد مغذی مانند:ویتامین D، ویتامین B12، آهن، فسفر، نیاسین
بررسی ارزش غذایی آبزیان در جهان
ماهی به عنوان یک رژیم غذایی مغذی در بسیاری از مناطق در سراسر جهان بسیار حیاتی است و تقریباً 20 درصد از میانگین مصرف سرانه پروتئین حیوانی را برای حدود 3.3 میلیارد نفر تأمین می‌کند. با افزایش جمعیت جهان و نگرانی‌های تغذیه‌ای ماهی به عنوان یک منبع بالقوه از پروتئین حیوانی مطرح گردید.
به همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود که مصرف جهانی آن برای انسان تا 16.3 درصد افزایش یابد، که نشان می‌دهد 90 درصد از ماهی‌های تولید شده تا سال 2029 برای مصرف انسان استفاده خواهد شد. در سال 2018، ماهی حدود 17 درصد از کل پروتئین حیوانی را تشکیل می‌داد که7 درصد از کل پروتئین حیوانی مصرفی در سطح جهان بود.
مصرف ماهی و فرآورده‌های آن در دهه‌های گذشته تغییرات عمده ای را تجربه کرده است. مصرف سرانه ماهی در جهان از میانگین 12.5 کیلوگرم در دهه 80 به 14.4 کیلوگرم در دهه 90 و به 20.5 کیلوگرم در سال 2017 افزایش یافته است.
این گسترش مصرف نه تنها به دلیل افزایش تولید، بلکه به دلیل استانداردهای تغذیه‌ای به مردم، کاهش ضایعات، منابع تغذیه‌ای با کیفیت برای ماهیان پرورشی، استفاده بهتر، بهبود کانال‌های توزیع و افزایش تقاضا بوده است.
بنابراین، افزایش مصرف در سطح جهانی نشان‌دهنده این است که فواید سلامتی مصرف ماهی بسیار متنوع است و از منظر علمی و تغذیه‌ای به خوبی قابل درک است. این همچنین به این معنی است که شیلات و آبزی پروری همچنان نقش بسیار مهمی در تامین نیازهای پروتئین حیوانی جمعیت جهانی ایفا خواهند کرد و آبزی‌پروری تامین کننده غالب این ارزش‌غذایی است.
اثرات فلزات سنگین بر ارزش غذایی آبزیان
کیفیت و ایمنی محصولات غذایی تعیین کننده حفاظت از سلامت عمومی، ثبات اجتماعی و همچنین امنیت غذایی و تغذیه است. ماهی در برابر آلودگی توسط آلاینده‌هایی مانند فلزات سنگین که ایمنی انسان را تهدید می‌کند آسیب پذیر است.
فلزات سنگین به عنوان عناصر دارای وزن اتمی بالا و چگالی حداقل پنج برابر بیشتر از چگالی آب طبقه‌بندی می‌شوند و در طبیعت درون پوسته زمین وجود دارند. این عناصر فلزی سنگین موجود در طبیعت شامل: جیوه (Hg)، آرسنیک (As)، کادمیوم (Cd)، کروم (Cr) و سرب (Pb) هستند.
ماهی‌ها فلزات سنگین را از طریق آبشش و پوست جذب می‌کنند و می‌توانند آنها را به صورت زیستی جمع و به سطوح سمی برای مصرف انسان تبدیل کنند. با این حال، خطرات مرتبط با مصرف ماهی به میزان آلودگی بستگی دارد.
همواره، مصرف ماهی و محصولات ماهی آلوده به فلزات سنگین در سطوحی فراتر از حد مجاز می‌تواند اثرات نامطلوبی در انسان داشته باشد. با این حال، کودکان به دلیل وزن و سن کم بدن آسیب‌پذیرتر هستند. به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض سرب در کودکان می‌تواند باعث نقص یادگیری، کاهش بهره هوشی (IQ) و آسیب‌های شدید در مغز و کلیه شود. مصرف بیش از حد کادمیوم در محصولات ماهی می‌تواند منجر به نارسایی کلیه و نرم شدن استخوان ها و همچنین سرطان پروستات در مردان شود.
مصرف آرسنیک در محصولات غذایی بالاتر از حد ایمن باعث بیماری های قلبی عروقی، ناهنجاری های رشدی، نقص شنوایی، سرطان و اختلالات خونی می شود .
جیوه می تواند به سیستم عصبی مرکزی در کودکان آسیب دائمی وارد کند. اثراتی مانند تغییر عملکرد قلب، لوسمی، آسیب کلیه، نقایص عصبی شناختی و ناتوانی‌های عصبی حرکتی در کودکانی که در معرض جیوه در غذاهای دریایی قرار گرفته اند، گزارش شده است .
قرار گرفتن در معرض کروم نیز می‌تواند بر عملکرد قلب، پارامترهای خونی، کلیه‌ها، کبد و سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود برای حفظ سلامت عمومی، نظارت منظم بر میزان تجمع فلزات سنگین در محیط‌های آبی و ماهیان انجام شود.
امنیت غذایی کودکان و شناخت ارزش غذایی
ارزش تغذیه‌ای آبزیان به این دلیل است که پروتئین قابل هضم با ارزش بیولوژیکی بالا را فراهم می‌کنند که برای رشد و نمو بدن، حفظ و ترمیم بافت‌های فرسوده و برای تولید آنزیم‌ها و هورمون‌های لازم برای بسیاری از فرآیندهای بدن ضرروی است.
رژیم‌های غذایی نامناسب باعث سوءتغذیه در اوایل دوران کودکی می‌شود و میلیون‌ها کودک از آنچه نیاز دارند بسیار کمتر می‌خورند و میلیون‌ها نفر از آنچه که نیاز ندارند بیش از حد می‌خورند که هر دو عامل خطر اصلی برای بیماری‌ها است.
یک اصطلاح کلی برای مصرف بیش از حد مواد مغذی(تغذیه بیش از حد)، مصرف ناکافی مواد مغذی(سوء تغذیه) یا کمبود ریزمغذی‌ها(گرسنگی پنهان) وجود دارد که در درجه اول ناشی از یک رژیم غذایی نامناسب است. بار سوء تغذیه کودکان همچنان یک تهدید جهانی است، به طوری که 21.3 درصد از کودکان زیر 15 سال کوتاه قدی و 340 میلیون نفر از کمبود ریزمغذی ها رنج می برند.
در طی تحقیقات صورت گرفته مشخص شد علاوه بر کمک به تنوع غذایی بیشتر و افزایش دریافت ریزمغذی‌ها در زنان در سنین باروری، مصرف غذاهای آبزی در 1000 روز اول زندگی از زمان لقاح تا دومین سالگرد تولد کودک با نتایج مثبت تولد، ترکیب مواد مغذی بهتر شیر مادر، کاهش رشد کوتاه قدی و کاهش شیوع سوء تغذیه حاد شدید همراه بوده است.
همچنین ثابت شده است که خوردن ماهی در اوایل زندگی می‌تواند نتایج مثبت رفتاری و سلامت روانی را افزایش دهد و از برخی آلرژی‌ها مانند آسم، اگزما و رینیت آلرژیک جلوگیری کند.
جمع‌بندی کنیم:
در این مقاله فواید ارزش غذایی آبزیان در کودکان و بزرگسالان مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهشگران نشان می‌دهد که ماهی یک منبع پروتئین حیوانی مهم است و احتمالاً مصرف آن در سال‌های آینده افزایش خواهد یافت. این امر عمدتاً ناشی از افزایش جمعیت و تقاضا برای پروتئین سالم و با کیفیت برای تغذیه انسان خواهد بود. اسیدهای چرب غیراشباع چندگانه (PUFA) که در ماهی‌ها به مقدار زیاد وجود دارد، نقش فیزیولوژیکی مهمی در رشد و تکامل مغز جنین، نوزادان و کودکان دارند. در نتیجه، آنها باید در رژیم غذایی کودکان جهت دستیابی به یک رشد طبیعی ارائه شوند. علاوه بر این، در شرایطی از جمله بیماری‌های خودایمنی، PUFAs برای افزایش جریان خون، به حداقل رساندن التهاب مزمن و کاهش بیماری عروق کرونر یافت شده است.
